Anders dan vaak gesuggereerd fungeert de Eerste Kamer zelden als een echte “chambre de reflexion”. Die populaire metafoor leidt een hardnekkig leven. Alleen al de herkomst ervan is echter wonderlijk: het is een onderdeel van de inwijdingsceremonie voor vrijmetselaars, bedoeld om gedurende een paar uur na te denken over de grote vragen van het leven. In het geval van de Eerste Kamer zal het wel vooral het beeld oproepen van afstandelijke beschouwingen over de politieke waan van de dag, ooit vergezeld van de sigaartjes waarvoor het rek naast de ingang naar de grote vergaderzaal nog steeds een mooie opslagplek biedt.

Het is een verleidelijk beeld, en er zou nog wel iets voor te zeggen zijn ook. Maar de werkelijkheid is dat het overgrote deel van de vergadertijd van de Eerste Kamer wordt gewijd aan gedetailleerde behandeling van voorliggende wetsvoorstellen waarbij de noodzakelijke precisie het meestal wint van de wijdse beschouwing. In de Eerste Kamer gaat de diepte vaak voor de breedte. Daar valt ook meestal de zinnigste bijdrage te leveren.

De Algemene Financiële Beschouwingen vormen daarop, samen met de Algemene Politieke Beschouwingen, nog een mogelijke uitzondering. Ze bieden in ieder geval de ruimte om ook grotere onderwerpen aan te kaarten dan passen in een enkel wetsvoorstel. En zeker bij de aanvang van een nieuwe kabinetsperiode is de verleiding groot daarvan royaal gebruik te maken, ook als ze zo laat plaatsvinden dat ze gecombineerd moeten worden met de complete behandeling van het Belastingplan.

Mijn bijdrage staat hieronder. Ik had mij verheugd op de hernieuwde kennismaking met oud-senator Wopke Hoekstra in zijn nieuwe rol als minister van financiën, en met Menno Snel, de nieuwe staatssecretaris, die ik eerder had ontmoet op het IMF in Washington. Ik werd niet teleurgesteld. Zij deden het beiden uitstekend, en demonstreerden tot diep in de nacht een bewonderenswaardige inzet bij de behandeling van alle grote en kleine kwesties waarop ze waren aangesproken.

Ruim na middernacht werd de zitting gesloten, na veel reflexion, maar nog meer anticipation: er zijn door de twee nieuwkomers de nodige verwachtingen gewekt. Het nieuwe jaar wordt aan het Binnenhof zo zeker aanzienlijk drukker dan waar we de laatste maanden gewend aan waren geraakt. Dat werd de hoogste tijd!

Voorzitter,

Naar het imago van Nederland is veel onderzoek verricht. De resultaten zijn even voorspelbaar als teleurstellend. Kaas, tulpen en windmolens voeren het klassement van de associaties aan, met het adjectief “vriendelijk” op een teleurstellende zesde plaats, net boven “plat”. Aan de negatieve kant domineren de drugs, zelfs boven het weer. De voornaamste bron van ongenoegen voor Franse bezoekers blijkt te zijn dat Nederlanders een andere taal spreken dan zij. Dat gevoel is, meen ik, wederzijds. [Read more…]

In 2007 verscheen het advies “LeerKracht!”. De directe aanleiding: het toen al dreigende enorme lerarentekort. Tien jaar later is die dreiging niet verdwenen – integendeel. Dat blijkt uit de voortgangsrapportage Lerarenbeleid die op 28 november naar de Tweede Kamer werd verstuurd. Een goede aanleiding voor een terugblik. Wat is er terechtgekomen van alle aanbevelingen van destijds?

[Read more…]

Op 17 april 1945 werd Hannie Schaft in de Overveense duinen doodgeschoten. Zij was een van de laatst geëxecuteerde leden van het verzet, zo hevig gehaat en zo lang gezocht door de bezetters dat dit lot haar ook als vrouw niet bleef bespaard. De capitulatie van de Duitsers, minder dan drie weken later, heeft zij zo net niet meegemaakt. Eerder tijdens de oorlog fantaseerden de leden van haar verzetsgroep over wat ze dan, na de bevrijding, zouden gaan doen. Zij wist het zelf eigenlijk niet, en zei, naar overlevering een beetje dromerig: “Het Is net of ik het einde niet zie, (…) alsof er een groot doek valt.” Dat doek viel: het was het einde van een kort, al te kort, en bijzonder leven.

[Read more…]

Het is al heel lang rustig in de Eerste Kamer. Dat valt de leden niet te verwijten. Tijdens een lange formatieperiode droogt de stroom van nieuwe wetsvoorstellen nu eenmaal geleidelijk op, nemen demissionaire ministers afscheid en is het wachten op de energie van een nieuw kabinet.

Aanstaande regeringsfracties krijgen af en toe nog een kijkje achter de formatieschermen, maar niet veel meer dan dat. De Eerste Kamer leden hoeven, anders dan hun collega’s aan de overkant, het regeerakkoord niet te ondertekenen, maar daarmee vervalt ook hun recht op uitgebreide bemoeienis.

Nu is er een nieuw kabinet, en is D66 van de (constructieve) oppositie in de regering beland. Dat wordt even wennen – het dualisme stelt in die nieuwe rol hoge eisen aan de afweging tussen meedoen en dwarsliggen. Het regeerakkoord bevat veel van datgene waar D66ers voor gestreden hebben, maar natuurlijk niet alles. Het heeft mij zelf aangenaam verrast. Goede voornemens voor arbeidsmarkt en pensioenen, twee van mijn portefeuilles. Een kleine half miljard extra voor wetenschappelijk onderzoek, iets minder dan waar Beatrice de Graaf en ik tijdens de totstandkoming van de Nationale Wetenschapsagenda op gehoopt hadden, maar toch een heel bedrag. Ambitieuze klimaatdoelstellingen, waarvan de realisatie niet mee zal vallen, maar toen Groen Links niet mee wilde doen – zonde en dom – was al duidelijk dat de totstandkoming van het klimaatbeleid een heel gevecht zou worden. En dat gevecht is niet slecht afgelopen.

Van woorden naar daden. Ik heb hoge verwachtingen van een aantal ministers en staatssecretarissen, de D66ers voorop, maar zeker ook van oude bekenden zoals Wopke Hoekstra en Ferdinand Grapperhaus. Nog even is het rustig, maar in december zijn de Algemene Financiële Beschouwingen en treden Joris Backer en ik aan tegen het nieuwe team van Financiën. Wij zien ernaar uit.