Kerstmis aan het Binnenhof betekent haastwerk leveren, en opgelucht zijn als dat lukt. Zo ook dit jaar. Een reeks grote en kleine wetten en moties, de complete Rijksbegroting voorop, werd nog net op tijd afgehandeld, de Staat kan weer even vooruit en de parlementariërs mochten naar huis om daar af te wachten of er nog een klimaatakkoord zou komen. 

Dat kwam er, maar het ging niet vanzelf. Er valt veel op aan te merken, maar er valt ook over te zeggen dat de ambitie van 49% reductie de goede is en blijft, en dat dit kabinet niet zal rusten voordat die ambitie onderbouwd gehaald wordt. Daarmee is dit akkoord – concept akkoord – niet het laatste woord, maar wel een eerste, belangrijke stap. Gelukkig wist ook Wouter Koolmees op de valreep ook nog een welverdiend succesje te scoren in het wegwerken van wat onvrede rond de arbeidsongeschiktheidsregelingen. En dan nu: welverdiende rust. 

Zelf hakte ik ook al op de valreep een eigen knoop door: ik stel mij niet kandidaat voor een tweede termijn in de Eerste Kamer. Om in mijn zeventigste jaar weer een verplichting aan te gaan voor vier jaar drukke dinsdagen vond ik net iets teveel van het goede. Het ambt van Eerste Kamer lid acht ik te hoog om het na te willen streven zonder de vaste overtuiging het fysiek aan te zullen kunnen, en die overtuiging is niet meer zo vast als hij ooit was. 

Zo resteert nog een half jaar aan het Binnenhof, lang genoeg voor een paar interessante wetten en, wie weet, een of twee slotbeschouwingen. De democratie ligt onder vuur, niet als theoretische wens maar als praktische opgave, en Kamerleden kunnen zich niet onthouden van eigen analyses en ambities. Het eindrapport van de staatscommissie onder voorzitterschap van Johan Remkes geeft een bruikbare voorzet, ook waar het gaat om een aangepaste rol van de Eerste Kamer, en kiest gelukkig de representatieve democratie als onwrikbaar uitgangspunt. Maar dat vormt niet veel meer dan de basis voor de betrokkenheid van burgers bij hun omgeving, een basis die onvoldoende recht doet aan hun inmiddels brede onvrede. Nederland is welvarender dan ooit, maar dat gevoel van onvrede is er de laatste jaren niet minder op geworden. Een partij die ruim vijftig jaar geleden uit vergelijkbare onvrede ontstond, mag en zal daar niet doof voor zijn. Het debat over democratische vernieuwing is voor mij de hoofdschotel voor 2019. 

Gemeente,

Ik verkeer niet voor het eerst in uw midden, en ben u voor deze tweede uitnodiging dubbel dankbaar. Immers, een eerste uitnodiging is de aanzet tot een experiment, maar een tweede uitnodiging is het vervolg op een evaluatie. Toch betreed ik uw mooie kerk opnieuw met enige nervositeit. Er wordt nogal wat verwacht op zondagochtend, en lekenpraat gaat mij veel gemakkelijker af dan prekenpraat.

Maar de kerkelijke ervaring op zondag beinvloedde een groot deel van mijn leven, de kerk hoort erbij, en zo luisterde ik hier vandaag met plezier opnieuw naar de beroemde gelijkenis van de talenten. Er zijn twee versies van te vinden in de Bijbel, een bij Lukas en een bij Mattheus. Bij Lukas krijgen alle drie de dienaren (een eerlijker woord zou zijn: slaven) één pond, en verdienen de eerste twee daarop het tienvoudige, respectievelijk het vijfvoudige en de derde niets. Die moet het ontgelden, en niet zo zuinig ook, maar de eerste twee worden naar evenredigheid beloond. Zo ook bij Mattheus, waar de rendementen voor de eerste twee op zich bescheidener zijn (verdubbeling, ook niet slecht), maar de derde zijn kapitaal ook liever wegstopt dan wegzet en er flink van langs krijgt. In sommige vertalingen komt daar dan ook het woord ‘talent’ in beeld als eenheid van geld. Het correspondeerde met zo’n dertig kilo goud of zilver, toen vergelijkbaar met ongeveer veertien modale jaarlonen. Dat zou nu een half miljoen euro betekenen. Een talent was ook toen het koesteren meer dan waard. [Read more…]

Over de Miljoenennota van dit jaar had het kabinet rustig kunnen nadenken, en de verwachtingen waren dan ook hooggespannen. We werden niet teleurgesteld. Met de wind van de hoogconjunctuur in de rug presenteerde het kabinet mooie uitkomsten en optimistische voorspellingen. Er kon weer geinvesteerd worden in de publieke sector, en dat gebeurde dan ook. Extra geld voor onderwijs, dat zien D66ers altijd graag. En ook voor gezondheidszorg, gelukkig in combinatie met verstandige afspraken tot kostenbewaking. De afschaffing van de dividendbelasting kwam en ging als een boze droom. Na het zuur van de recessie eindelijk een rondje zoet. 

Wat kan daarover in de Eerste Kamer nog gezegd worden bij de Algemene Financiele Beschouwingen? De oppositie heeft altijd wel wat aan te merken, maar D66 is een coalitiepartij en moet goed uitkijken op welke slakken zij zout wil leggen. Gelukkig had het kabinet door een net iets te expansief begrotingsbeleid de wenkbrauwen omhoog doen gaan van de Raad van State, en daar sloot ik mij graag bij aan. Minister Hoekstra gaf het ruiterlijk toe, maar beloofde nog geen beterschap.

Mijn bijdrage staat hieronder. Veel Europa, waar Engeland en Italie complicaties veroorzaken, ieder op hun eigen wijze. En een hoofdstukje over de inmiddels geheel verdwenen, maar ooit zo riante productiviteitsvoorsprong, die Nederland had op de rest van de wereld. Die te herwinnen, dat zou een mooie erfenis van Rutte 3 opleveren. 

De grote hervormingen van dit kabinet komen inmiddels maar traag op gang. Vanuit mijn portefeuille zie ik verlangend uit naar de voorstellen van minister Koolmees op de terreinen van arbeidsmarkt en pensioen. Hij heeft nog tot de zomer om de profiteren van de krappe meerderheid die deze Eerste Kamer hem biedt. De peilingen stemmen niet hoopvol over het vervolg, maar we zullen zien. Het wordt campagnetijd!

Voorzitter,

Na regen komt zonneschijn, op zuur volgt zoet, na lijden komt verblijden. Gelukkig zijn deze diepe wijsheden ook van toepassing op de Nederlandse economie. Vanuit het diepe dal van crisis en recessie zijn wij eindelijk weer beland op de prettige piek van de hoogconjunctuur. De werkloosheid is laag, de files zijn lang (te lang), de huizen zijn duur (te duur). Laten we vooral proberen voor iedereen er het beste van te maken, geholpen door de mooie en terecht door velen geprezen perspectieven die de Miljoenennota biedt. We hebben er lang genoeg op moeten wachten, en moeten nu vooral hopen dat de piek een hoogvlakte zal blijken te zijn. Vanzelfsprekend is dat niet. Naast de twee traditionele zekerheden van dood en belastingheffing is de zekerheid van zuur na zoet immers een onaangename derde. De groeiprognoses vlakken alweer wat af, vooral in Duitsland. Vroeger of later zullen we deze piekervaring weer achter ons laten, hopelijk met fijne herinneringen. 

[Read more…]

Ruud Lubbers was een onvergetelijke man. Hij was een van die mensen die bij binnentreden een hele ruimte vulde, iemand met een nooit te negeren aanwezigheid. Hij schiep alleen al verwachtingen door ergens te zijn, hij kreeg overal onmiddellijk aandacht als hij het woord nam. In zijn immense loopbaan verkeerde hij met alle machtigen der aarde, en wist hij ook in de indrukwekkendste kring een effectief vertegenwoordiger te zijn van een klein land met grote ideeën. 

[Read more…]